15.8 ℃
De gegevens
Journalisten van NRC Handelsblad, Follow the Money en Omroep Gelderland hebben in december 2022 en januari 2023 afzonderlijk van elkaar gegevens opgevraagd over agrarische ondernemingen op basis van de Wet open overheid (Woo). De minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur heeft op 4 mei 2023 besloten om over te gaan tot openbaarmaking van de gevraagde bedrijfsinformatie. Bij besluiten op bezwaar in het eerste kwartaal van 2024 is de minister bij haar eerdere openbaarmakingsbesluiten gebleven. Deze laatste besluiten heeft de minister begin 2025 ingetrokken.
Op 10 juli 2025 oordeelde de rechtbank Overijssel dat de minister die beslissing niet had mogen nemen. Die beslissing is daarom door de rechtbank vernietigd. De minister is van die uitspraak in hoger beroep gegaan bij de Raad van State. De voorzieningenrechter van de Raad van State heeft op 14 augustus 2025 bepaald dat de uitspraken van de rechtbank Overijssel worden geschorst tot er in het hoger beroep over is geoordeeld. De zitting in dat hoger beroep heeft plaatsgevonden op 28 augustus 2025. De Raad van State heeft nog geen uitspraak gedaan.
Op 31 januari 2024 heeft Omroep Gelderland een nieuw Woo-verzoek ingediend voor openbaarmaking gegevens over agrarische ondernemingen in 2020 tot en met 2023. De minister heeft belanghebbenden via een algemene aankondiging in de Staatscourant geïnformeerd over het Woo-verzoek en gewezen op de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen. Vervolgens heeft de minister op 2 juli 2024 besloten om de gevraagde gegevens over 2023 openbaar te maken. Tegen dit besluit zijn geen bezwaarschriften ingediend. Daardoor is dit besluit onherroepelijk geworden op 13 augustus 2024 en heeft het formele rechtskracht gekregen. Op 8 augustus 2025 heeft de minister dit besluit echter ingetrokken omdat zij van mening is dat de gevolgde zienswijzeprocedure ontoereikend zou zijn. De voorzieningenrechter bij de rechtbank Gelderland heeft op 20 augustus 2025 geoordeeld dat deze intrekking onrechtmatig was en heeft dit intrekkingsbesluit geschorst tot de uitspraak op het beroep tegen het intrekkingsbesluit in de bodemprocedure.
De zaak
De journalisten vorderen in dit kort geding bij de civiele kort gedingrechter dat de minister uitvoering geeft aan de besluiten om de in 2022 en 2023 gevraagde agrarische gegevens openbaar te maken. Ten tweede vorderen de journalisten dat de minister uitvoering geeft aan het openbaar maken van de door Omroep Gelderland gevraagde gegevens van 31 januari 2024. Ze willen dat de rechter hieraan dwangsommen verbindt omdat de minister volgens hen willens en wetens de belangen van de journalisten negeert. Ook vorderen de journalisten dat het de minister wordt verboden om de zienswijzeprocedure anders in te richten.
Oordeel rechtbank
Een groot deel van de vorderingen van de journalisten wordt afgewezen omdat de bestuursrechter daarover gaat. Voor zover de journalisten de feitelijke nakoming van openbaarmakingsbesluiten vorderen op straffe van een dwangsom, ligt dat anders. Daarvoor bestaat naar het oordeel van de voorzieningenrechter geen met voldoende waarborgen omklede rechtsgang in het bestuursrecht.
De voorzieningenrechter komt vervolgens tot het oordeel dat de eerste drie openbaarmakingsbesluiten momenteel zijn geschorst door de voorzieningenrechter bij de Raad van State, en er daarom geen verplichting tot openbaarmaking van de daarin genoemde gegevens kan worden aangenomen. De daarop gerichte vordering wordt daarom afgewezen. De journalisten hebben ook gevorderd de minister te gebieden om binnen twee dagen na de uitspraak van de Raad van State waarin het vonnis van de rechtbank Overijssel wordt bevestigd, de gevraagde gegevens te verstrekken. Deze vordering wordt afgewezen omdat de inhoud van die uitspraak van de Raad van State niet vaststaat, waardoor een concreet en actueel belang bij die vordering ontbreekt.
Gevraagde gegevens Omroep Gelderland
Wel moet de minister de gegevens over 2023 waar Omroep Gelderland op 31 januari 2024 om heeft gevraagd verstrekken, oordeelt de rechter. De beslissing van de minister van 2 juli 2024 om deze informatie openbaar te maken was al een jaar onherroepelijk en het besluit van de minister van 8 augustus 2025 om die openbaarmakingsbeslissing in te trekken, is door de voorzieningenrechter in Gelderland op 20 augustus 2025 geschorst. Dit betekent dat dat het openbaarmakingsbesluit geldt, rechtskracht heeft en dat de minister volgens de wet deze informatie moet verstrekken. De minister ontkent dat niet maar wil de uitspraak in de andere drie zaken van de Raad van State afwachten en ook een aantal weken om de betrokken agrariërs te informeren.
Daarin gaat de rechter niet mee. Daarbij weegt mee dat openbaarmaking van de gevraagde emissiegegevens op grond van de Woo verplicht is en op geen enkele grond kan worden geweigerd, dat ervan uit moet worden gegaan dat de minister de agrariërs al ruim een jaar geleden van de voorgenomen openbaarmaking op de hoogte heeft gesteld en dat dit besluit al een jaar formele rechtskracht had en de minister er al die tijd geen uitvoering aan heeft gegeven. Tegen die achtergrond weegt het belang van de journalisten bij verstrekking van de emissiegegevens zwaarder. Dit belang bestaat erin dat mede met het oog op de komende verkiezingen in oktober het publiek moet kunnen worden geïnformeerd over de effectiviteit van het stikstofbeleid.
De rechter oordeelt dat de minister de gevraagde informatie binnen 14 dagen na betekening van deze uitspraak aan Omroep Gelderland moet verstrekken op straffe van een dwangsom van 50.000 euro per dag, met een maximum van 1 miljoen euro. De rechter legt de dwangsom op omdat de minister al een jaar nalaat de gegevens te verstrekken, terwijl zij daartoe op grond van de wet wel gehouden is en omdat uit de namens de minister gedane uitlatingen ter zitting niet kan worden afgeleid dat zij vrijwillig binnen de gestelde termijn aan het vonnis zal voldoen.
